Sara was die dogter van Johannes van der Westhizen en Martha Margaretha van Schalkwyk.
Woon Riebeek Kasteel.
Ongegunt was a mixed wine and stock farm situated between Riebeeck Kasteel and Malmesbury. First documented in 1708, the transfer of 1727 (T122 17.3.1727) indicated that the 60 morgen property was left by their father to Jacobus and Andries van der Heyde. It remained in the extended family line for another 105 years until being sold to Michiel Nicolaas Smuts in 1813 (T 198 15 .10.1813), great -grandfather of famous South African statesman General Christian Smuts. Three inventories recorded the contents of this farmstead in 1750 (Aletta Nobel and Sybrand, van Dyk MOOC817.51), 1788 (Sara van der Westhuysen and Johannes de Waal MOOC8/50.39) and 1812 (Johannes Burger and Margaretha Louw MOOC8/28.61). The inventoried layout of the house did not change from the four-roomed dwelling first recorded with voorhuis, rooms to right and left and kitchen. It was probably in the form of the common T-plan house but may have been rebuilt. The inventories recorded a rural household of the middling sort of farmer. Hendrik de Waal's father was certainly a rich man (de Villiers & Pama 1966: 1089) but the de Waals at Ongegunt were still a young couple when she apparently died in childbirth with their second child- who survived. Farm labour was supplied by eight male slaves in 1750 and there was only one woman slave, and similarly in 1788 there were eleven men slaves and one woman. The 1812 list was more descriptive so we learn that eight men slaves included a wagon driver, coachman, shepherd and gardener and there were four women slaves. Deeds Office information showed that the farm was quickly passed on from person to person in the 19th century. Andries Gobregt's daughters married Johannes Abraham Burger and Jacobus Andries Louw and the farm passed from Gobregt first to Louw (Tl63 26.8.1808) and then to Burger (Tll 2.2.1810) and then to Burger's brother Petrus (T 164 18.9 .1812) and after his death it was sold to Michiel Smuts who had recently married Maria Magdalena van der Byl (Tl98 15.10.1813). There was a dramatic drop in price from f39500 in 1808 to f18000 in 1810, and then it shot up again to f43000 in 1812. Did Burger alter or rebuild it between 1810 and 1812? Fransen and Cook (1980:253) suggested that an H-plan house was built by Smuts in about 1815 but it seems that rebuilding may already been started. For instance, a zolder was first listed in 1812 and the number of farm outbuildings increased with the addition of a stable, wagon house and buitenvenrek. The voorhuis in a four-roomed farm house like this acted as entrance hall, reception and eating area. Racks on the wall held copper and pewter spoons in 1750 and porcelain in 1788 but there were none in 1812. There were also wall-cupboards in the voorhuis in 1788 that contained glassware, and twelve turned (gedraayde) chairs were particularly pointed out by the appraisers. In 1812 the wall-cupboards were gone, or not rebuilt, because they were presumably no longer in fashion as tableware was not displayed here. A rustbank is listed both in 1750 and in 1812 in the voorhuis. The front rooms were simply furnished with emphasis on the left-hand one. In 1750 the bed was accompanied by a desk with silver spoons and forks and jewellery in it, a large chest of clothes, two tables and eight chairs. There was a tea kettle there too. In 1788 a cabinet replaced the desk and chest, and two white earthen chamber pots were mentioned but it is difficult to know if they were tin-glazed refmed earthenware or coarse earthenware with pale glaze. It is unlikely that they were Staffordshire creamware at this date. In 1812 the room had become more crowded. There were two beds, two tables and nine chairs, a wardrobe held clothes and the tea machine was on a table but there was also much tableware of copper, pewter, dishes and plates, bowls and pots and glasses. The most valuable items of furniture apart from beds were the groat kist (with brass fittings) in the front room in 1750, a cajatonhoute cabinet in 1788, and klederen kast in 1812. The other front room may have been a smaller room, used as a store in 1750 and 1788, and only by 1812 housing a couple of beds, gun rack and two chairs. The kitchen in 1750 and 1788 contained the copper, pewter and iron utensils for food preparation but in 1812 the tableware had been removed to the living room. Tablewares at Ongegunt in 1750 were dishes, plates and a bowl and were of pewter only and kept in the kitchen. In 1788 a rack and wall-cupboard in the voorhuis held porcelain and glassware but pewter was still in the kitchen, and in 1812 the voorhuis had a shelf with porcelain pot and pewter coffee pot on it, but the (unspecified) tableware and glassware were in the front room along with the tea machine.(Malan, Antonia: Households of the Cape, 1750 to 1850: Inventories and the archaeological record, 1993. P.145)
Sara van der Westhuijsen
MOOC8/50.39 1/2
16 September 1788
Catharina Hendrina oud 3 jaaren en
|
ter andere zijde
|
Johannes Hendrik de Waal omtrend twee maanden oud
|
Rd:s
|
|
Een plaats ofte hofsteede geleegen aan het Riebeeks
Casteel genaamt Ongegunt ƒ14000 ofte
|
4666:32
|
In
’t voorhuijs
|
|
Rd:s
|
|
twee racken waarop
|
8
|
4 porc: schotels in zoort
|
|
32 porc: borden
|
|
twee racken met een parthij porc: teegoed
|
4
|
zes oude schilderijtjes
|
5
|
een houte was fontyn en balij
|
|
een melk balij
|
|
twee verlakte schenkbladen
|
|
een kleijn spiegeltje
|
|
een porc: scheerbecken
|
|
In
twee muur casjes
|
|
Rd:s
|
|
twee blikke trommeltjes en wat glaswerk
|
3
|
een oude opslag tafel
|
4
|
twee vierkante tafels in zoort
|
4
|
twaalf gedraayde stoelen
|
12
|
In
de camer ter linkerhand
|
|
Rd:s
|
|
een spiegel met bruijne lysten
|
15
|
een ledikant met rood behangsel en twee cadels met
bedde goed
|
50
|
zijnde aan den weduwenaar een ledikant met rood
behangsel en bedde goed zowel als ’t weinige linnengoed des boedels ten
gebruyke van hem en desselfs kinderjes verbleeven dit voor, memorie
|
|
een cajaten houte cabinet
|
25
|
twaalf stoelen
|
20
|
een vierkante tafeltje
|
3
|
twee ledige kisten
|
6
|
twee witte aarde nagt potten
|
1
|
In
de camer ter regterhand
|
|
Rd:s
|
|
een lessenaar met zyn voet
|
5
|
een defect tafeltje
|
|
twee kleijne kistjes
|
|
twee aarde kannen
|
|
zes oude stoelen
|
|
In
de combuijs
|
|
Rd:s
|
|
drie yser schoorsteen kettings
|
3
|
drie yser potten in zoort
|
6
|
een yser koekepan
|
2
|
een yser vleesvork
|
|
een yser rooster
|
|
een yser drievoet
|
|
een yser asschop
|
|
een copere kookkeetel
|
3
|
een copere vijsel met een ysere stamper
|
4
|
drie copere candelaars
|
|
een copere vuurtesje
|
|
een tinne soepterinde
|
7
|
twee tinne schotels
|
|
twee tinne schenkketels
|
|
een tinne coffij kan
|
|
een parthy tinne lepels, stale vorken en messen
|
4
|
een oude bak kist
|
11
|
een water half aam
|
|
vier emmers
|
|
een boter carntje
|
|
een rystblok en stamper
|
|
een oud tafeltje
|
|
twee balijs in zoort
|
|
In
’t coorn huis
|
|
Rd:s
|
|
zestig mudde tarwe
|
90
|
veertig ledige coorn zakken in zoort
|
20
|
zes coorn ziekels
|
25
|
twee schoppen
|
|
een coorn schepel
|
|
een ledige bierpyp
|
|
een coorn harp
|
|
In
’t tuig camertje
|
|
Rd:s
|
|
twee agter tuijgen
|
15
|
zes riem zeelen
|
|
een zadel met toebehoren
|
|
een parthij oude planken
|
10
|
een blaasbalg defect
|
6
|
Op
de werf
|
|
Rd:s
|
|
een paarde wagen
|
100
|
een oude paarde wagen
|
60
|
een osse wagen
|
80
|
vier ploegen met toebehooren
|
40
|
agt afgesleete ploegscharen
|
8
|
een ysere koevoet
|
1
|
twaalf pieken
|
9
|
zes afgesleete graaven
|
2
|
een oude schaaf bank
|
10
|
een onder en agter wagenstel
|
|
een slypsteen
|
5
|
Leijf
eygenen, als
|
||
Rd:s
|
||
een slaven jonge gen:t Maij van Bengalen
|
||
een slaven jonge gen:t Africa en
|
beide van Macassar
|
|
een slaven jonge gen:t Isaac
|
||
een slavenjonge gen:t Frans
|
alle drie van Mosambique
|
|
een slaven jonge gen:t Mentoor
|
||
een slaven jonge gen:t Willem
|
||
een slaven jonge gen:t Joseph van Madagascar
|
||
een slaven jonge gen:t Cupido
|
beide van Mallabaar
|
|
een slaven jonge gen:t Februarij
|
||
een slaven jonge gen:t Adonis van de Caab
|
||
een slaven jonge gen:t Willem mede van de Caab
|
||
een slaven meijd, in name Francina van Mosambicque
|
||
zynde te samen elf slaven jongens en een slaven
meid, oud en jong, door malkanderen gerekend tot rd:s200 ijder dus voor alle
|
2400
|
|
Beestiaal
|
|
Rd:s
|
|
27 wagen en aanteel paarden
|
405
|
47 trek ossen
|
423
|
2 koeyen en 2 kalvers
|
16
|
300 aanteel schapen en bocken
|
300
|
Inneschulden
|
|
Rd:s
|
|
van diverse personen over aan deselve vercogt en
geleverde tarwe en garst
|
180:--
|
Sulks de baten bedragen
|
Rd:s9076:32
|
Lasten
des boedels
|
||
Rd:s
|
Rd:s
|
|
aan de Weescamer over capitaal en interest
|
1386:32
|
|
aan de heer Adriaan van Schoor
|
2000:--
|
|
aan Johannes Marthinus Horak
|
666:32
|
|
aan den manh: Hendrik de Waal de oude
|
3666:32
|
|
aan Johannes van der Westhuijsen
|
333:16
|
|
waarin teegen de lasten bedragen
|
8053:16
|
|
Zoo dat den boedel naar aftrek der lasten van de
baten suiver komt te rendeeren
|
Rd:s1023:16
|
|
Kinders:
e.1. Catharina Hendrina DE WAAL, ged. 10/10/1784 x 19/09/1802, Swartland met Petrus Johannes Louw, geb. 09/11/1781, ged. 25/11/1781, Swartland, oorl. c. 1809, s.v. Jacobus Louw en Elsje Myburgh xx Barend du Plessis, ged. 28/07/1776 (3 jr oud met ma se dood)
